İğne deliği cerrahlığıdır (pinhole surgeon). Radyoloji ile Cerrahi işlemlerin kaynaştığı, tıbbın son yıllarda hızla gelişen ve yaygınlaşan çağdaş bilim dalıdır. Bildiğimiz gibi Radyoloji, hastalıkların tanısını insanın içini görüntüleyerek koyma sanatıdır. Girişimsel Radyoloji (Interventional Radiology) ise; görüntülenen hastalığa ciltten bir iğne deliği ile girilip ulaşılarak tanı detayını artırma veya tedavi etme sanatıdır. Son teknoloji ile geliştirilmiş görüntüleme cihazlarını kullanarak, bir hastalığa tanı koymaya çalışmak Radyolojinin konusu iken, aynı cihazların görüntüleri kılavuzluğunda, iğne deliğinden vücudun içine girilip hastalık bölgesine ulaşarak yapılan tanıyı detaylandırma veya tedavi etme uygulamaları Girişimsel Radyolojinin konularıdır.
Radyoloji içerisinde tedavi yok iken Girişimsel Radyolojide; gerekli hastalıklarda tanının ayrıntılarının elde edilmesi ve uygun hastaların tedavi edilmesi de vardır. Son yıllarda kullandığımız Ultrasonografi, Tomografi, Anjiografi veya Emar kılavuzluğunda yapılan tanı ya da tedavi işlemleri, cerrahiye alternatif olarak, hasta ameliyata alınmadan, genellikle iğneler, teller, stentler, balonlar ve kateterler yardımıyla yapılan Girişimsel Radyolojik işlemlerdir.
Son yıllarda hızla bu malzemelerin teknolojisi de görüntüleme teknolojisine paralel olarak gelişmektedir. Bu işlemler, hastayı açık ameliyattan kurtarır, vücuduna büyük bir kesi gerektirmez, çoğu hastada genel anestezi veya ameliyathane ortamı gerektirmez, günlerce hastanın hastanede yatması, iş ve güç kaybına uğraması gerekmez. Hem ameliyata bağlı vücudunda oluşabilecek istenmeyen riskler en aza iner, hem de pahalı bedeller ödenmez. İyileşme çok çabuk olur ve hasta normal hayatına çok daha çabuk döner. Çoğu işlemde hasta Girişimsel Radyoloğa ayaktan gelir ve kısa süren bir işlem sonrası yine ayaktan normal yaşamına, işine gücüne döner.
Girişimsel Radyolojik uygulamaların en yaygınları biyopsilerdir. Radyolojik olarak farkedilen ve görüntülenerek gösterilen bir anormallik, bazen kesin ve yeterli teşhisin konmasını sağlar. Ancak görüntüleme ile kesin veya yeterli detayda teşhisin elde edilemediği hastalıklarda, anormal hücre veya dokulardan örnekler alınarak, Patoloji bölümü tarafından mikroskobik ve kimyasal incelemeler yapılması gerekir. Böyle hastalara teşhis koymak amacıyla biyopsi yapılır.
Biyopsiler, Girişimsel Radyolojik yöntemler gelişmeden önce ameliyatla cerrahi olarak yapılırdı. Artık Emar, Tomografi, Röntgen ya da Ultrasonografik incelemelerde görülen bir hastalığın veya kitlesel oluşumun teşhisi için biyopsi gerekiyorsa, ameliyata gerek duyulmadan, iğne ile vücudun ilgili organına girilerek (tiroid, meme, lenf bezi, karaciğer, böbrek, yumuşak doku, kemik ve akciğer gibi) biyopsi yapılabilmekte ve hastaların teşhisi, en zahmetsiz, risksiz, doğru, hızlı ve ucuz bir şekilde konulabilmektedir.
Biyopsilerin dışında, eskiden ancak ameliyatla tedavi edilebilen birçok hastalık, Girişimsel Radyolojik tedavi yöntemlerinin gelişmesiyle artık ameliyatsız yapılabilmektedir. Bu yöntemler yukarıda değinilen pek çok avantajları nedeniyle giderek ve hızla yaygınlaşmaktadır.
Girişimsel Radyolojide kullanılan yöntemleri guruplandırdığımızda; Damarsal (vasküler) problemler ve damarsal olmayan (nonvasküler) problemler olarak iki ana başlıkta sınıflandırabiliriz.
Damarsal problemler arasında; durdurulamayan kanamalar, anevrizma (baloncuk), damar yumağı ve anormal damarsal bağlantılar (arteryel, venöz, arteriyovenöz malformasyonlar, fistül ve hemanjiom), endovasküler tümör embolizasyonları, intraarteryel kemoterapi ve damar tıkanıklıkları sayılabilir. Bu hastalarda, Girişimsel Radyolojik yöntemlerle, damar tıkayıcı (embolizasyon) materyaller (koil, gelfoam, onyx vb.), balon, stent ya da vasküler tıkaç kullanılarak, problemli damar ya da tümörler tedavi edilmeye çalışılır.
Damarsal olmayan hastalıklar arasında; idrar yolları tıkanıklıkları, safra yolları tıkanıklıkları, abse, varis gibi toplar damar hastalıkları, hidatik kist ve pek çok tümör hastalıkları sayılabilir. Girişimsel Radyolog bu hastalarda, hastanın yaşı, genel durumu, bağlantılı hastalıkları, anesteziye engel durumları, laboratuar sonuçları ve daha önce geçirdiği ameliyatları değerlendirip, etkinlik, zararsızlık, faydalılık, güvenilirlik ve maliyet analizlerini yaparak karar verir ve Girişimsel Radyolojik işlemi uygular.
Biyopsiler:
Patolojik olarak kesin ve detaylı tanı koymak amacıyla bir organ veya kitleden parça alma işlemidir. İşlem genel anestezi gerektirmez, lokal anestezi ile sadece ciltten girilecek olan ve parça alınacak olan bölge uyuşturularak yapılır. Deneyimli bir Girişimsel Radyolog için hiç de zor ve zahmetli bir işlem değildir. Hasta ve hastalığına uygun olarak seçilen, değişik tip, boy ve çapta, ince ya da kalın iğneler kullanılarak biyopsi yapılır.
En yaygın kullanılan kılavuz görüntüleme yöntemi ultrasonografidir. Bazen akciğer kitleleri için tomografi, memedeki mikrokalsifikasyonlar için mammografi de kullanılır. İşlem süresi çoğu biyopside birkaç dakikayı geçmez. İşlemi yapan doktorun tecrübesi, biyopsi işleminin süresini ve zorluğunu etkileyen en önemli faktördür.
Sıvı ya da hücre örneklemesi yapmak için ince iğne biyopsileri; doku örneklemesi yapmak için ise kalın iğne biyopsileri yapılır. Biyopsiyle alınan örnek ya da parçalar, özel sıvılar içine konarak Patoloji laboratuvarına gönderilir. Patolojik incelemeler için teknik nedenlerle bir süre gerekmekte ve kesin teşhis sonuç raporları, işlemden birkaç gün sonra elde edilebilmektedir.
Kateterizasyon, Direnaj ve Tedaviler:
Değişik pekçok hastalıklarda; vücut içinde birikmiş veya vücut kanallarındaki tıkanıklıklara bağlı akışı engellenmiş sıvıların neden olduğu problemlerin tedavilerinde kullanılan yöntemlerdir. Bu amaçlarla çoğu kez 1-2 mm çapında ve yaklaşık 30 cm uzunluğunda kateter adı verilen plastik borular veya bazen ince metalik tüpler kullanılır.
Bu şekilde pekçok işlem uygulanmaktadır. Örneğin, Nefrostomi işleminde; idrar kanalları tıkandığı için böbrek içerisine biriken ve böbreği şişiren idrar, dışarıdan, yani ciltten böbreğe yerleştirilen bir kateter ile tedavi edilir.
Benzer şekilde, vücudun her yerinde birikim yapan veya kanallarda genişleme oluşturan sıvı içerikli hastalıklar (safra, kist, apse, asit, effüzyon, vb) kateter yerleştirilerek tedavi edilir. Bu tür tedavi uygulamalarında işlem süreleri, Girişimsel Radyoloğun tecrübesi ile hasta ve hastalığın durumuna göre değişmekle birlikte yaklaşık 5-20 dakikadır. Bu işlemler de, çoğu kez ultrasonografi kılavuzluğunda, genel anestezi gerektirmeksizin, lokal anestezi ile bölgesel olarak uyuşturmayı takiben uygulanır.
Ablasyon ve Ağrı Tedavileri:
Vücudun herhangi bir yerinde tespit edilmiş olan birçok kitlesel oluşumun tedavisinde veya ağrı kontrolü sağlanmak istendiğinde uygulanan tedavi metodlarıdır. Tiroid nodüllerinde, myomlarda, karaciğer metastazlarında, böbrek, meme ve diğer organların pekçok kitlesel, tümöral hastalıklarında uygulama alanları vardır. Ayrıca başedilemeyen kronik ağrıların tedavisinde, ağrı iletiminden sorumlu sinirlerin bloke edilerek sorunun çözülmesi için uygulanabilir. Bu işlemlerde uygulamanın temel amacı; görüntüleme kılavuzluğunda, iğne ile hedef alınarak ulaşılan bölgenin, yakma, dondurma veya kimyasal tahrip etme yöntemlerinden biri ile hasarlanmasıdır. Bu tür tedavi uygulamalarında işlem süreleri, Girişimsel Radyoloğun tecrübesi ile hasta ve hastalığın durumuna göre değişmekle birlikte yaklaşık 20 dakikadır. Bu işlemler de, çoğu kez ultrasonografi kılavuzluğunda, genel anestezi gerektirmeksizin, lokal anestezi ile bölgesel olarak uyuşturmayı takiben uygulanır.
YAPMAKTA OLDUĞUM GİRİŞİMSEL RADYOLOJİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ
BİYOPSİLER (İnce (İİAB) ya da Kalın İğne (Tru-Cut; Kor) Biyopsiler)
- Tiroid biyopsisi,
- Meme biyopsisi ,
- Karaciğer biyopsisi ,
- Mediasten biyopsisi ,
- Pankreas biyopsisi ,
- Akciğer biyopsisi ,
- Prostat biyopsisi ,
- Kemik biyopsisi ,
- Dalak biyopsisi ,
- Mide-barsak biyopsisi
- Meme lezyonu tel ile işaretleme (Mamografi veya US eşliğinde) ,
- Streotaktik meme vakum biyopsisi (mikrokalsifikasyonlarda) ,
- Ultrasonografi eşliğinde parasentez, torasentez ,
- Sakroiliak eklem steroid enjeksiyonu (BT veya US rehberliğinde) ,
KATETERİZASYON, DİRENAJ ve TEDAVİLER
- Perkütan asit, plevral effüzyon, ampiyem drenajı (Karın ve akciğer sıvıları)
- Perkütan koleksiyon/kist tedavisi – Karaciğer, böbrek, pankreas, tiroid, meme vb.
- Perkütan apse drenajı
- Perkütan kist hidatik tedavisi
- Böbrek kisti tedavisi
- Perkütan nefrostomi (Böbrek kateteri)
- Antegrad üreteral kateter (Böbrek-mesane yoluna tüp yerleştirme)
- Perkütan sistostomi (Mesane kateteri)
- Perkütan biliyer direnaj, perkütan transhepatik kolanjiografi (Safra yolları kateteri)
- Perkütan biliyer stent konması (Safra yollarına tüp yerleştirme)
- Perkütan kolesistostomi (Safra kesesi direnajı)
ABLASYONLAR (Tümörü yakma, dondurma veya kimyasal tahrip etme)
- Alkol ablasyonu (saf alkol ile yakma)
- Radyofrekans (RF; Radyo dalgaları ile ısıtarak yakma)
- Mikrodalga (Mikrodalga ile ısıtarak yakma)
- Lazer (lazer ile yakma)
- Kriyoablasyon (dondurarak hasarlama)
AĞRI TEDAVİSİ
- Sinir Blokajları
- Çölyak ganglion blokajı: (Üst karındaki tümörlere bağlı ağrı tedavisi)
- Hipogastrik ganglion blokajı: (Alt karındaki tümörlere bağlı ağrı tedavisi)
- Vertebroplasti
- Ağrı Ablasyonları
