Bahar aylarını gelmesi ile bilirlikte polenlerin havaya yayılmasına bağlı olarak alerjik kişilerde burun akıntısı kaşıntısı tıkanıklık ve hapşırma gibi belirtiler ile kendini gösteren alerjik rinit veya saman nezlesi ortaya çıkar. Polenlerin alerjik rinit dışında gözlerde konjuktivit veya akciğerler de nefes darlığı hırıltı öksürük nefes darlığı ile kendini gösteren alerjik astıma yol açtığı çok sık görülmektedir.
Bazı polenlerin gıdalarla ile aynı alerjenleri taşıdığı için ağız içinde damak içinde kaşıntı yani oral alerji sendromuna yol açabilir. Polenler ile gıdalar arasındaki bu çapraz reaksiyonlar daha ciddi olarak baygınlık nefes darlığı tüm vücutta kaşıntı ile kendini gösteren anafilaktik şoka yol açabilir.
POLEN-GIDA ( ORAL ALERJİ ) SENDROMU NEDİR ?
Polen-gıda sendromu veya oral alerji sendromu polenler ile aynı alerjik özelliği taşıyan gıdalar yenilmesi sonrasında ağız içinde, dudaklarda ve boğazda kaşıntı veya dudakların, ağzın, dilin ve boğazın şişmesi ile kendini gösterir.
Vücudumuzda ki bağışıklık sistemi, gıdalardaki ve polenlerin içinde yer alan alerjenleri tanır ve bunlara karşı IgE antikorları oluşturur. Gıda ve polenler içlerinde benzer alerjenik yapıya sahip alerjenler taşırlar bu yüzden oluşan antikorlar polen veya gıdaya karşı aynı alerjik bir tepki verir. Polen alerjisi olan bazı hastalar aynı alerjik yapıyı taşıyan gıdalar tükettiğinde ağız dudak dil ve damakta kaşıntı ve şişlik şikayetleri oluşabilir.
Polen ile gıdalar arasında çapraz reaksiyonlar bağlı gelişen Oral alerji sendromu bulunan insanlar genellikle aynı meyveleri veya sebzeleri pişirilmiş halde yiyebilir, çünkü proteinler ısıtma işlemi sırasında bozulur, böylece bağışıklık sistemi ısıtıldığında alerjenler parçalandığı için bu besinleri tanımaz.
Oral alerji sendromu daha ileri yıllarda ortaya çıkar. Başlangıçta, sorun yaşanmadan tüketilen meyveler veya sebzeler yıllar sonra polenlere karşı alerjisi gelişen gençlerde veya yetişkinlerde şikayetlere yol açar.
POLEN-GIDA ( ORAL ALERJİ ) SENDROMU HANGİ POLENLERLE OLUŞUR ?
Bahar aylarında ortaya çıkan polenler ile birlikte bazı hastaların sindirim sisteminde de şikayetleri başlar özellikle hastalar bazı gıdaların kendilerinin çok rahatsız ettiğinden şikayetçi olurlar.
Polenlerin üzerinde yer alan alerjen ile gıdaların üzerinde yer alan alerjenler aynı özelliğe sahip olabilirler bu yüzden polen alerjisi olan hastalarda çarpaz reaksiyon gösteren bu gıdaların tüketilmesi ağız içinde damak ve dudakta hatta boğazda şişme kızarıklık kaşıntıya yol açabilir.
Polen alerjisi olan herkeste olmasa da bazı hastalarda aşağıdaki gıdaları yerken oral alerji sendromu yaşayabilir.
Karşımıza en çok çıkan polenler
Polen-Gıda (Oral Alerji ) Sendromu
Polen
Meyve
Sebze
Kuruyemiş
Hububatlar
Huş (Birch/Betula) ağaçı poleni
Kivi, elma, armut, Erik, şeftali, nektarin, kayısı, kiraz, muz, incir, avokado, çilek, kuru erik, mango
Kereviz, havuç, yabani havuç, maydanoz, dereotu, kimyon, kişniş, rezene, patates, domates, biber (yeşil), hindiba
Fındık, badem
ceviz,
fıstık
Soya fasulyesi, buğday,
mercimek, bezelye, fasulye
Üzüm otu (Ragweed/Ambrosia )
Muz, karpuz, kavun,
Kabak, biber, salatalık,
enginar, ebegümeci, kabak, papatya çayı
Ay çekirdeği
Pelin otu (mugwort/Artemisia vulgaris )
Elma, karpuz, kavun
Kereviz, havuç, maydanoz, biber, kişniş, rezene, kimyon, karabiber
Yapışkan otu (Wall pellitory/parietaria officinalis)
Kiraz, kavun
Antep fıstığı
Ot çimen (grass )
Incir, kavun, portakal, kivi, karpuz
Domates, patates
Fıstık
Kızıl ağaç (Alder/Alnus glutinosa)
Elma, vişne, şeftali, armut, çilek, ahududu
Kereviz, maydanoz
Fındık, badem
ceviz
Selvi poleni (cypress)
Şeftali ,
nar
Japon sedir
domates
Çınar poleni (plane )
elma
Marul, mısır
Fındık, fıstık
Nohut
Zeytin poleni (olive/olea europea )
şeftali , armut kavun, kivi
Ficus benjamina
İncir, kivi,ananas, papaya
Birçok polen ve gıda arasında çapraz reaksiyonlar görülmektedir. Bunun dışında birçok ağaç veya ot poleninin kendi aralarında yakın bir ilişki bulunduğu unutulmamalıdır. Polenlerin benzer yapıya sahip alerjenleri yanlış pozitifliklere yol açtığı görülür. Bu yüzden şikayetlerle polenler arasındaki ilişki alerji uzmanları tarafından değerlendirilmesi son derece önemlidir.
Polen ve gıdalar arasındaki bu çapraz reaksiyonlardan bazıları daha çok bilinmektedir ve hastalarda daha sık karşımıza çıkar bunlardan en sık karşımıza çıkanlar aşağıda adlandırılmıştır.
Birch-elma sendromu : huş ağacı ile elma arasında alerjik reaksiyon görülür
Cypress-şeftali sendromu : selvi ile şeftali arasında ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir
Kereviz-mugwort-baharat sendromu : kereviz pelin otu ve baharatlar arasında alerjik reaksiyon görülebilir
Mugwort-şeftali sendromu : pelin otu ile şeftali arasında alerjik reaksiyon görüleblir
Pelin-papatya sendromu : pelin ve papatya arasında alerjik reaksiyon görülebilir
Mugwort-hardal sendromu: pelin ile hardal arasında alerjik reaksiyon olabilir
Ragweed-kavun-muz sendromu : üzüm otu kavun ve muz ile arasında alerjik reaksiyon olabilir.
Goosefoot-kavun sendromu : kazayağı otu ile kavun arasında alerjik reaksiyon olabilir.
Polenler dışında diğer alerjenler ile gıdalar arasında çapraz reaksiyonlar görülebilir. Bunlar içinde en sık karşılaşılanlar aşağıdaki gibidir.
Alternaria -spinach sendromu : Alternaria küf alerjeni ile ıspanak arasında alerjik reaksiyon görülebilir
Akar-karides sendromu : ev tozu akarları ile karides arasında ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir
Kedi-domuz sendromu: kedi ile domuz arasında alerjik reaksiyonlar görülebilir.
Kuş-Yumurta Sendromu : kuş tüyüne alerjisi olanlarda zamanla yumurta yediklerinde alerjik reaksiyonlarının oluştuğu bildirilmiştir.
Polenlerin bahar aylarında ortama yayılması alerjik rinit veya alerjik astıma yol açabilir. Bunun dışında gıdalarla göstermiş olduğu çapraz reaksiyonlara bağlı olarak zaman içinde ağız içinde kaşıntı kızarıklık şişlik yani oral alerji sendromuna da yol açabileceği birçok yayında gösterilmiştir.
Polen-gıda sendromunda görülen şikayetler ağızda boğazda sınırlı kalabileceği gibi % 1-2 sinde anafilaktik şok görülebilir. Ayrıca gıdaların kendi alerjileri de ciddi anafilaktik şoka yol açabilir. Yani polen ile çapraz reaksiyon veren gıdalar örneğin huş ağacı poleni ( Birch polen ) fındık fıstık soya gibi birçok gıda ile çapraz reaksiyon verebilir ve buna bağlı ağız içinde kaşıntı kızarıklık kaşıntı dudakta damakta şişlik görülebilir. Fakat fıstık fındık veya soya gibi gıdalar çapraz reaksiyona yol açan alerjenler dışında kendine özgü alerjenler taşırlar. Bu gıdaya özgü alerjenlerin yol açtığı gıda alerjilerinde nefes darlığı baş dönmesi tüm vücutta kızarıklık kaşıntı ve bilinç bulanıklığı ile birlikte anafilaktik şok görülebilir.
Polen-gıda (oral alerji) sendromuna yol açan gıdaların alerjilerinin de araştırılması hastada gıda alerjisi varsa bu gıdalardan uzak durması ileride yol açabileceği anafilaktik şok gibi alerjik reaksiyonları önleyebilir.
POLEN-GIDA ( ORAL ALERJİ ) SENDROMUNUN NASIL TANISI KONULUR ?
Bahar geldiğinde polenlerin ortaya çıkması ile birlikte burun akıntısı hapşurma nefes darlığı hırıltı gibi şikayetler ile birlikte bazı gıdaları yediğinizde ağız ve damakta kaşıntı kızarıklık şişlik oluyorsa polen- gıda alerjiniz olabilir. Alerjiniz olduğundan kuşkulanıyorsanız, doğru tanı ve tedavi için bir alerji uzmanına başvurmanız gerekir.
Polen alerjiniz ile birlikte ilerleyen dönemlerde gıdalara hassasiyetiniz başladıysa polenlerle gıdalar arasındaki çapraz reaksiyonların bu durumdan sorumlu olabileceği aklımıza gelmelidir. Bu şikayetlerin polen ve gıdaya bağlı olduğunu bulmak için alerji hekimleri tarafından alerji testlerinin yapılması gerekir. Deri prick testi, polen alerjisi teşhisi için kullanılan en yaygın testtir. Deri prick testleriyle polen alerjisi tanısı genellikle konulur. Kanda bakılan testler de polen ve gıda alerjisi tanısında kullanılabilir.
Özelliklerde son dönemlerde geliştirilen kandan bakılan testlerde polen ve gıdaların sahip olduğu alerjenleri ayrıntılı bir şekilde görebilmekteyiz. Alerjenlerin tek tek bakılması ile reaksiyonlara yol açan komponentler gösterilmektedir.
Polen-gıda (oral alerji) sendromunda gıdaların ısı ile alerjik özellikler kaybolmaktadır. Bu yüzden prick to prick testlerin tanı koymakta yardımı olabilir. Ayrıca meyve ve sebzeler ile yapılan oral provakasyon testleri de tanı koymak için yapılabilir. Oral provakasyon testlerinin ciddi reaksiyonlara yol açma riski olduğu için gerekli görüldüğünde alerji uzmanlarının kontrolünde yapılmalıdır.
POLEN-GIDA ( ORAL ALERJİ ) SENDROMUNUN TEDAVİSİ NASILDIR ?
Polenler sadece alerjik rinit ve astım şikayetlerine yol açmaz bunun dışında bazı kişilerde gıdalarla çapraz reaksiyona yol açıp ağız içinde ve damakta boğazda şişlik kaşıntı şikayetlerine yol açabilir.
Polen-gıda sendromunda bu şikayetlerin çoğunun sınırlı kaldığı görülür fakat bazı hastalarda mide de bulantı kusma nefes darlığı tüm vücutta kaşıntı, kızarıklık ve baş dönmesi tansiyon düşüklüğü gibi anafillaksi belirtilerine yol açabilir. Polen-gıda (oral alerji) sendromunun tanısının konulması ve tedavisinin yapılması bu yüzden önemlidir.
Polenlerin ortama yayılması ile birlikte zamanla ortaya çıkan gıdalara hassasiyet belirtilerinin ortadan kaldırılması için diğer gıda alerjilerinde olduğu gibi alerjenlerden uzak durmak, önlem almak ve hasta eğitimi yanında polenler için yapılan alerji aşılarının (immunoterapinin) etkili olduğu gösterilmiştir.
Polen-gıda sendromu belirtileriniz varsa, özellikle alerji mevsimi sırasında sebzeleri ve diğer yiyecekleri çiğ yemekten kaçınınız. Gıda ile çapraz reaksiyonları azaltmanın bir yolu, yiyecekleri pişirmek veya mikrodalga ile ısıtmaktır, çünkü yüksek sıcaklıklar oral alerjiden sorumlu proteinleri bozar. Konserve yiyecekler de reaksiyonu sınırlayabilir.
Yemekten önce yiyeceklerin soyulması yararlı olabilir, çünkü rahatsız edici protein sıklıkla kabuk içinde yoğunlaşır.
Söz konusu polenlerin arttığı dönemde polen mevsimi boyunca oral alerji sendromu kötüleşir. Bu yüzden alerjik reaksiyona yol açan gıdalardan uzak durmak uygun olur.
Polen-gıda sendromunda oluşan şikayetler için uygulanacak olan ilaç tedavisi erken reaksiyonları ortadan kaldırmak veya daha ciddi lezyonlara ilerlemesini engellemek için gereklidir.
Gıda alerjilerinde olduğu gibi polen-gıda alerjilerinde de oluşan reaksiyonları ortadan kaldıran antihistaminikler hastanın sadece şikayetlerini ortadan kaldırır alerjik yapısını ortadan kaldırmaz. Antihistaminikler tedavide sadece şikayetleri olduğunda verilmelidir.
Polen-gıda sendromu alerjilerinde alerjik reaksiyonlar bazen ölümcül hayatı tehdit edici düzeye oluşabilir. Alerjik şok tablosu acil olarak hastanede tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Alerjik besinleri yanlışlıkla aldığında oluşabilecek böyle durumlar için hastaya mutlaka yanında taşıması gerekli olan adrenalin otoenjektörü yazılır.
Adrenalin otoenjektörü hayat kurtarıcıdır ve hastanın kendisine ilacı nasıl ve hangi durumlarda yapacağı gösterilmelidir.
Polenler için uygulanan alerji aşıları (immunoterapi) polen-gıda sendromuna yol açan polenlere hassasiyeti azalttığı için gıdalara olan duyarlılığı da azaltıp başarılı olduğu gösterilmiştir.
SONUÇ OLARAK
Polen-gıda sendromu veya oral alerji sendromu polenler ile aynı alerjik özelliği taşıyan gıdalar yenilmesi sonrasında ağız içinde, dudaklarda ve boğazda kaşıntı veya dudakların, ağzın, dilin ve boğazın şişmesi ile kendini gösterir.
Oral alerji sendromu daha ileri yıllarda ortaya çıkar. Başlangıçta, sorun yaşanmadan tüketilen meyveler veya sebzeler yıllar sonra polenlere karşı alerjisi gelişen gençlerde veya yetişkinlerde şikayetleri yol açar.
Polen-gıda sendromunda görülen şikayetler ağızda boğazda sınırlı kalabileceği gibi % 1-2 sinde anafilaktik şok görülebilir.
Polen alerjiniz ile birlikte ilerleyen dönemlerde gıdalara hassasiyetiniz başladıysa polenler ile gıdalar arasındaki ilişkiyi bulmak için alerji hekimleri tarafından alerji testlerinin yapılması gerekir.
Polenlerin ortama yayılması ile birlikte zamanla ortaya çıkan gıdalara hassasiyet belirtilerinin ortadan kaldırılması için diğer gıda alerjilerinde olduğu gibi alerjenlerden uzak durmak, önlem almak ve hasta eğitimi yanında polenler için yapılan alerji aşılarının (immunoterapinin) etkili olduğu gösterilmiştir.
