ÜSE Nedir?
Üriner sistem böbrekler, idrar kanalları (üreterler), idrar torbası (mesane) ve idrar yolundan (üretra) oluşur.
İdrar yolu enfeksiyonuise üriner sistem de bakteri çoğalması ve durumun oluşturduğu iltahabi durumu ifade eder. Basit belirtisiz bir enfeksiyondan ağrı, ateş yükseklikleri hatta ölüme kadar varabilen geniş bir grup tablonun genel adıdır.
İdrar yolu enfeksiyonları akut, kronik veya tekrarlayıcı özellik gösterirler. Bakteri, mantar ve virüsler enfeksiyonlara sebep olabilir. Çocukluk çağında üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ikinci en sık doktora başvuru nedenidir. İlk bir ayda (yeni doğan dönemi) erkeklerde, daha sonraki yaşlarda ise kızlarda daha sık görülür.
Üriner sistem enfeksiyonlarında en sık rastlanan etkenler barsak bakterileridir. Bulaşma çok büyük oranda aşağıdan yukarıya, yani idrar yolu alt ucundan giren mikroorganizmaların yukarı doğru ilerlemesi ile olur. Kızlarda üretranın, erkeklere göre kısa olması ve anüse yakınlığı nedeni ile enfeksiyonlar daha kolay gerçekleşir ve daha sık olur. Bu yol dışında ÜSE kan yolu ile bulaşan mikroplarla da nadiren gelişebilir.
ÜSE Çocuklarda Hangi Belirtilerle Kendini Gösterir?
• Yeni doğan döneminde (ilk bir ay) reflekslerde azalma, renkte solma, yüksek veya düşük ateş, hareketlerde azalma bulguları gözlenebilir.
• İlk yaşlarda alt ÜSE ler hiçbir belirti vermeden ya da huzursuzluk, solukluk, iştahsızlık, kusma, ishal, kabızlık gibi müphem belirtilerle seyredebilir. Piyelonefrit denilen böbrek iltihaplarında ise ateş, genel durum bozukluğu bu belirtilere ilave olur. İdrar renginde, kokusunda değişiklikler olabilir. Özellikle alt idrar yolu enfeksiyonlarında sık, az ve ağrılı idrar yapma görülebilir.
• Daha büyük çocuklarda alt karın bölgesinde ağrı, sık ağrılı idrar yapma,idrar renginde değişiklik daha çok alt idrar yolu enfeksiyonunu; ateş, bel ve böğür ağrısı kusma halsizlik piyelonefriti düşündürür.
• Kronik vakalarda ise kansızlık, büyüme gelişme geriliği, kemik yapısında bozukluk tabloya eklenebilir.
ÜSE’nu Kolaylaştıran Etmenler
1. Mikroorganizma ile ilgili faktörler: mikroorganizmanın enfeksiyon yapabilme yeteneğinin yüksek olması.
2. Vezikoüreteral reflü (VUR): Süzülerek idrar kesesine biriken idrarın işeme esnasında üst idrar yollarına geri kaçmasıdır. TekrarlayanÜSE olan çocukların %25-50 sinde VUR vardır.
3. İşeme disfonksiyonu: En sık 3-7 yaşları arasında görülür. Gün içinde pek çok kez ani idrar yapma ve sıkışma hissi duyulur ve hasta idrar kaçırmamak için bacaklarını çapraz yapar. Idrar kesesi duvarı kalınlaşmıştır ve işemeyi kontrol eden kaslarda fonksiyon bozukluğu vardır.
4. Sünnet: Sünnetsiz erkek çocuklarda ÜSE geçirme riski, sünnetli erkek çocuk ve kız çocuklara göre 10-20 kat daha sıktır.
5. Kateter takılması gibi tıbbi müdahaleler.
6. Tuvalet temizliğinin kötü olması.
Tanı
Basit bir idrar analizi tanı koymada kullanılan bir tetkiktir. Ancak asıl teşhis koyduracak olan test idrar kültürüdür. Kültür, vücutta enfeksiyon yapan mikroorganizmayı ve saptanan mikroorganizmaya etkili antibiyotiği bulmaya yarayan bir laboratuvar analizidir.
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı konulduktan sonra karar verilmesi gereken bunun basit mi, yoksa komplike mi olduğu, tekrarlayıcı olup olmadığı, yatkınlığa sebep olabilecek faktörlerle birlikte olup olmadığıdır. Buna karar vermek için genellikle radyolojik görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulur.
Bu tetkikler ise :
• Direkt üriner sistem grafisi: Direkt röntgen filmidir. Taşlar ve böbrek boyutları hakkında kabaca fikir verir.
• Ultrasonografi: Ağrısız ve radyasyona maruz kalınmayan,kolay uygulanabilen bir inceleme yöntemidir. Bu yöntemle böbrek büyüklüğü ve şekli, yapısal bozukluklar, püy birikimleri, taşlar görülebilir ve idrar kesesi hakkında fikir edinilir.
• IVP (intravenöz piyelografi): Damar yolu ile, radyasyon altında görünür hale gelen özel bir madde (kontrast madde) verilerek böbrek ve idrar yolları hakkında bilgi edinilir.
• İşeme sistoüretrografisi: Alt idrar yoluna sonda yerleştirilerek kontrast madde ile mesaneyi doldurup işeme esnasında filmler çekilerek VUR varlığı araştırılır.
• DMSA ve DTPA böbrek sintigrafileri: Böbrek fonksiyonlarının ve böbrek bozukluklarının araştırılması amacıyla uygulanır.
Tedavi
Yeni doğanlarda, 5 yaşın altında ve ateşle seyredenlerde, genel durumu bozuk olanlarda hastane koşullarında tedavi gerekir.
Diğer vakalar özelliğine göre (basit, komplike, tekrarlayıcı, VUR varlığı gibi) uygun antibiyotik ile 7-14 gün tedavi edilebilir. Tedavi ile idrardaki bakteriler temizlendikten sonra, ileri tetkikler planlanır. Gerekli görülen hastalara uzun süreli koruyucu antibiyotik tedavisi ve belirli aralıklarla idrar kültürü ve tetkikleri önerilir.
Tetkikler sonucunda, reflüsü olan çocuklar gibi cerrahi tedavi gerektiren vakaların uygun kliniklerde tedavi edilmesi önerilir.
